Heshtja zgjedhore

Dita e zgjedhjeve përfaqëson fazën përfundimtare dhe më të ndjeshme të procesit demokratik. Për të mbrojtur integritetin e votës dhe për të siguruar që qytetarët të marrin vendimet e tyre pa presion apo manipulim në momentin e fundit, legjislacioni zgjedhor në shumë vende, përfshirë Shqipërinë, parashikon një periudhë të detyrueshme “heshtjeje zgjedhore”.

Kjo është një periudhë kohore që nis 24 orë përpara ditës së votimit dhe zgjat deri në përfundim të procesit zgjedhor, gjatë së cilës ndalohet çdo lloj promovimi politik, fushate elektorale dhe mbulimi mediatik i kandidatëve dhe partive.

Qëllimi i heshtjes zgjedhore është t’iu ofrojë votuesve hapësirë për reflektim të qetë dhe të pashqetësuar, larg zhurmës së fushatës, ndikimeve partiake apo thirrjeve emocionale. Mediat kanë përgjegjësinë të respektojnë edhe frymën e këtij rregulli.

Këshilla 29

Çfarë mund dhe çfarë nuk mund të bëjnë gazetarët gjatë heshtjes zgjedhore

Gjatë periudhës së heshtjes zgjedhore, redaksitë duhet të sigurojnë që mbulimi i tyre të mos ofrojë asnjë lloj avantazhi elektoral për ndonjë parti, kandidat apo platformë politike. Kjo përfshin mbështetjen e drejtpërdrejtë, intervistat favorizuese, apo ripublikimin e mesazheve të fushatës edhe nëse janë transmetuar më parë.

Lejohet të raportohen:

statistikat e pjesëmarrjes në votime, të publikuara nga Komisioni Qendror i Zgjedhjeve (KQZ);
të dhëna nga qendrat e votimit, me fokus te procesi, jo te kandidatët;
parregullsi të dokumentuara ose probleme logjistike, të mbuluara në mënyrë faktike dhe pa spekulime;
vëzhgime të përgjithshme mbi kushtet e votimit (p.sh., aksesueshmëria, moti, siguria).

Nuk lejohet të bëhet:

publikimi i deklaratave, reklamave apo mesazheve nga partitë politike ose kandidatët;
ripërsëritja e premtimeve apo sloganeve të fushatës;
transmetimi i intervistave me politikanë apo anëtarë të stafit të fushatës;
shpërndarja e postimeve në rrjete sociale nga llogaritë zyrtare të fushatave.

Respektimi i këtyre kufizimeve është thelbësor për të garantuar një mjedis zgjedhor të drejtë dhe të qetë, si dhe për të ruajtur besueshmërinë dhe paanshmërinë e medias.

Këshilla 30

Për të kaluar këtë periudhë me përgjegjësi, gazetarët duhet të:

përgatisin kalendarë editorialë të miratuar paraprakisht për mbulimin e ditës së zgjedhjeve, për të shmangur vendimet e minutës së fundit që mund të shkelin rregullin e heshtjes;
rishikojnë përmbajtjen e planifikuar për publikim apo postim automatik, për t’u siguruar që asnjë material fushate të mos mbetet aktiv gjatë kësaj periudhe;
përmbahen nga publikimi i opinioneve apo editorialeve që favorizojnë apo kritikojnë ndonjë kandidat.

Organizatat mediatike duhet të bashkëpunojnë ngushtë me këshilltarët e tyre ligjorë apo me autoritetet zgjedhore për të qëndruar plotësisht në përputhje me rregulloret kombëtare. Respektimi i periudhës së heshtjes zgjedhore nuk është vetëm një detyrim ligjor, por edhe një shenjë disipline editoriale dhe pjekurie demokratike. Gazetarët duhet të qëndrojnë vigjilentë dhe të ruajnë paanshmërinë profesionale, veçanërisht kur emocionet janë të larta dhe përplasjet politike janë në kulmin e tyre.